ویژگی های تن پوش های زنان در مناطق مختلف ایران

لباس از سنت های کهن و آداب و رسوم و نحوه معیشت و فرهنگ محلی و باورهای مذهبی حکایت می‌کند.

در نگرشی به نحوه لباس پوشیدن زنان ایرانی نگاهی داشتیم به لباس‌های زنان کرد کردستان و کرمانشاه و بانوان گیلانی. اینک به چند نقطه دیگر سر می‌کشیم و نحوه ی لباس پوشیدن زنان آن مناطق را که یادگاری از سنت های کهن و نشانه‌هایی از آداب، رسوم، نحوه ی معیشت و فرهنگ محلی و باورهای مذهبی آن ها دارد موردنظر قرار می‌دهیم.
● پوشاک زنان کردستان‏
زنان این سامان دارای یازده تکه پوشش اساسی هستند: کفش، شلوار، زیرپیراهن، جلیقه، قبا، یل، دستمال سه گوش زینتی، عمامه و روسری.‏
▪ کفش زنان کرد از نیم تاج الوان یا چرم خام با طرحی ساده و نوک‏ پنجه‏ ای و اندکی نوک برگشته است. رویه کفش را معمولاً با نخ های الوان ابریشمی نقش‏بندی و گلدوزی شده تهیه می‏کنند.‏
▪ شلوار، دارای دو ساقه و یک میان ساق پهن چهار گوش است. کمر این نوع شلوار لیفه‏ دار است. دم‏پای ساق ها نیز به صورت لیفه می‏باشد که به وسیله بندی در حدود مچ پا جمع می‏شود.‏
▪ زنان کرد زیرپیراهن یا زیرپوش را معمولاً از چلوار تهیه می‏ کنند. این زیرپوش ساده و بلند است که تا به پشت پا می‏ رسد. آستین آن برشی معمولی است و در مچ دست با دکمه بسته می‏ شود.‏
▪ پیراهن زنان کرد تمام‏قد بلند است. از زیر بغل، مخروطی‏شکل به طرف پایین ادامه دارد. این نوع پیراهن ها به وسیله پولک‏دوزی و یراقدوزی تزیین شده‏اند. جلیقه بانوان کرد از مخمل های الوان تهیه می‏ شود. این جلیقه‏ ها معمولاً دارای یراق ها و نوارهای پهن هستند و با سکه‏ ها و زیورهای طلا و نقره تزیین یافته اند.‏
▪ قبای زنان کرد مانند پیراهن آن ها تمام‏ قد بلند است. به طوری که تا پشت پایشان ادامه دارد و از روی پیراهن پوشیده می‏شود. در محل اتصال یقه دکمه قیطانی دوخته می‏ شود که یقه را به هم پیوند می ‏دهد.‏
▪ دستمال زینتی زنان کرد پارچه‏ ای است از جنس توری و سه‏ گوش که از رنگ های مختلف انتخاب می‏شود.‏
▪ عمامه زنان کرد از دو قسمت تشکیل یافته است: ۱ـ کلاه کوتاه یا کلگی مسطح و پولک‏دوزی شده ۲ـ مقداری پارچه مشکی لوله شده.‏
▪ سربند زنان کرد معمولاً از چندین تکه پارچه ‏های ابریشمی به نام کلاغی با زمینه‏ های سیاه و گل های زرد و سفید تشکیل می‏ شود.‏
● پوشاک کردهای شمال خراسان
در استان خراسان، کردها از اطراف کلات تا غرب بجنورد سکونت یافته‌اند. کردهای این ناحیه از دو ایل بزرگ به نام های زعفرانلو و شادلو تشکیل شده‌اند، که هریک ازآن ها نیز دارای طوایف جداگانه‌ای می‌باشند. شادلوها در بجنورد و زعفرانلوها در قوچان سکونت دارند.‏
اساس و پایه پوشاک این دو ایل یکسان و هماهنگ می‌باشد ولی پس از طی زمان بعضی از آن ها دستخوش دگرگونی شده‌اند به‌عنوان مثال شادلوها در اثر معاشرت با شهرنشینان دارای پوشاکی ساده‌تر از دیگر نواحی شده‌اند. لذا به علت اصالتی که در لباس های زعفرانلوها مشاهده می‌شود لباس های آن ها به‌عنوان مبنای بررسی لباس کردهای نواحی شمال خراسان انتخاب شده است.‏
پوشاک بانوان کرد مناطق شمال خراسان مجموعاً ۸ تکه می‌باشند که مشخصات آن ها به قرارزیر است:‏
۱)کفش بانوان کرد شمال خراسان
این کفش در بین مردم این ناحیه به کومخ معروف است. جنس آن تیماج الوان به‌خصوص سبز است. شکل ظاهری کفش شبیه نعلین نوک برگشته می باشد ورویه و کناره‌های کفش رابا نخ های ابریشمی رنگی رودوزی و گلدوزی می‌نمایند.‏
۲)جوراب بانوان کرد شمال خراسان
جنس این جورابها معمولاً پشم گوسفند است و دارای ساقه‌های کوتاهی می باشد که تا وسط ساق پا می‌رسد. گفتنی است که این جوراب ها توسط بانوان این ناحیه با نقش و نگاره‌های زیبایی بافته می‌شود.‏
۳)وجه تمایز لباس های بانوان این ناحیه با دیگر نواحی
بانوان کرد شمال خراسان شلیته بر تن می‌نمایند .بانوان این ناحیه بر خلاف دیگر نواحی کرد نشین که از پیراهن استفاده می‌کنند از دامن‌های پرچین موسوم به شلیته به همراه یک پیراهن نه چندان بلند استفاده می‌کنند. این دامن ها تا نواحی زانو می‌رسد که این اندازه برای بانوان سن بالا کمی بلندتر می‌شود.‏
شلیته حدود ۱۰ تا ۱۲ متر پارچه الوان گلدار می‌باشد که معمولا تا ۳,۱ قد دامن از پایین را زری دوزی و نواردوزی می‌نمایند. معمولاً پیراهن که با این دامن پوشیده می‌شود روی دامن را تا حدودی می‌گیرد.
۴) ‎پیراهن بانوان کرد شمال خراسان
پیراهن بانوان این ناحیه تا حدود کمر میرسد که در امتداد آن چند رج نوار تزئینی افقی چین دار نیز دوخته می شود. پارچه این پیراهنها معمولا از نوع گلدار انتخاب می‌شود و بطور کلی تزئینات فراوانی روی آن انجام می‌شود. از جمله این که قسمت پیش سینه را با نوارهای افقی و عمودی تزئین کرده و سردست ها (مچ ها) نیز دارای نواردوزی زری می‌باشد یقه این پیراهن دارای چاک هایی از دو طرف می‌باشد.
۵) ‎جلیقه بانوان کرد شمال خراسان
همانند سایر مناطق کردنشین می‌باشد و مظهر اصالت لباس های کرد این ناحیه جلیقه آن می‌باشد. لذا مانند دیگر مناطق کردنشین آن را از مخمل الوان انتخاب کرده و روی آن تزئینات فراوان اعم از سکه‌دوزی یا یراق‌دوزی و یا نواردوزی انجام می‌شود.‏
۶)روسری بانوان کرد شمال خراسان
پارچه آن گلدار و الوان می‌باشد که زمینه آن روشن و نقش و نگارهای الوان زیبایی دارد . ابعاد آن که چهارگوش می‌باشد هر ضلع یک مترو ۲۵ سانت است قبل از استفاده آن دوطرف آن را ریشه می‌دهند و به صورت سه گوش تا کرده وروی سر گذاشته ویک گوشه آن را به داخل سربند برده و گره می‌زنند.‏
۷)سربند بانوان کرد شمال خراسان
همان پارچه کلاغه‌ای معروف است که در دیگر نواحی کرد نشین نیز استفاده می‌شود.
۸)چادر بانوان کرد شمال خراسان
یک پارچه مربع‌شکل به ابعاد ۲‏×۲ می‌باشد که در هر ضلع آن را دو رج با فاصله نواردوزی و ریشه‌دوزی می‌کنند. رنگ این چادر همیشه مشکی انتخاب می‌شود.
علاوه‌بر اقلام ذکر شده که به صورت پوشش استفاده می‌شود بانوان کرد شمال خراسان از تزئینات زیادی برروی لباس ها و سروگردن و دست های خود استفاده می‌کنند از جمله خرمهره‌ها بر روی سربند و یا لبه‌های جیب،آویزهای نقره و طلا بر بناگوش، پیشانی بندهای مختلف، دستبندهای متنوع از انواع عقیق و کهربا و نقره سینه‌ریزهای گوناگون و قاب های دعا و سکه‌های فراوان بر روی جلیقه‌های الوان استفاده می‌کنند.‏
● پوشاک زنان لرستان‏
پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش. زنان لر از پارچه کم‏عرض کلاهک درست می‏ کنند و دور آن را دستمال یا کلاغی می‏ بندند. این روسری های ریشه‏ دار، گلدار و گاهی سیاه و سفید می‏باشند. کلاغی را طوری دور سر می‏ پیچند که پرپشت باشد و آویزه‏ های بلند نیز همراه دارد.‏
پیراهن زن لر برشی ساده، بلند و گشاد و یقه گرد به هم آمده دارد. جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد، تنه پیراهن برش راست داشته و گاهی نیز از زیر بغل به سوی پایین اریب می‏خورد و در دامن عرض آن افزایش می‏یابد. زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‏ کنند که یکی نقش زیر پیراهن را ایفا می‏ نماید و از تافته تهیه می شود.‏
شلوار زنان لر از لحاظ برش وضع خاصی دارد. قسمت بالای آن گشاد و پهن و دارای لیفه و کمر است. دو ساق آن مایل به بیرون و قسمت پهن آن در پایین شلوار دوخته می ‏شود. دو ساق در بخش بالای خود به فاصله‏ ای از همدیگر قرار می‏ گیرند و این فاصله خود به منزله میان ساقی می‏باشد. شلوار از لحاظ جنس و ترکیب دو قسمتی و دو رنگ است که از دم پا تا حدود زانو رنگی است. بر آن نقش‏بندی و نواردوزی کرده و قسمت دیگر آن رنگی دیگر است. جلیقه از لحاظ برش و ساختمان در میان تمام ایلات یکی است و در میان زنان لر بخش جلوی آن همیشه باز است و دکمه ندارد. قسمت جلوی جلیقه یراق‏ دوزی مفصل دارد.‏
در لرستان دو نوع کت و دیل معمول است. یکی همان کت معمول است که نیمه تن را می‏ پوشانند و ساده است و بدون آرایش و دیگری کتی است که از مخمل تهیه می‏ گردد که آن را کُلنتچه می‏ گویند. این تن‏پوش چون کت معمولی است اما در جلوی بدن بسته نمی‏شود. یقه‏ اش باز است و دم آستین و دوره شکاف آن یراق‏ دوزی و نواردوزی می‏شود.‏
سرداری زن لر پوششی بلند تا پشت پا دارای کمرچین، جلوی آن آزاد است بدون دکمه و آستین آن کوتاه تا آرنج و از مخمل الوان و مشکی تهیه می‏ شود. کناره‏ های سرداری و دور دامن و سر آستین را به پهنای سه انگشت یراق ‏دوزی می ‏کنند.‏
پا پوشش زن لرستانی از چرم محلی است که در خرم ‏آباد و بروجرد ساخته می ‏شود اما اغلب از دوخته‏ های کرمانشاه و گیوه‏های معروف آن جا بهره می‏برند.‏
● پوشاک زنان بختیاری
بختیاریها شاخه یی ازلرها هستند که به لر بزرگ معروف می باشند. بنابراین تحت تأثیر آداب و رسوم لری هستند و پوشاکشان به لری نزدیکتر و شبیه‏ تر است.‏
▪ پاپوش بانوان بختیاری از نوع گیوه‏ های شیراز است که در محل تهیه می ‏شود و یا از اصفهان و شیراز فراهم می‏ آورند.‏
▪ چادر بانوان بختیاری مشخص‏ کننده پوشاک زنان بختیاری است که از جنس پارچه توری و گاه مزین به تارها و نقش ها و حاشیه‏های زرین است. حاشیه و کناره‏ های چادر زنان بختیاری اغلب به وسیله زر و زیور و سکه‏ های مختلف تزیین می‏ شود. پوشش زن بختیاری آمیخته ‏ای است از پوشاک همسایگان خود به ویژه اصفهانی ها.‏
▪ بانوان بختیاری دارای یل هستند که از مخمل گلدار یا ساده تهیه می‏ شود. یقه این یل ایستاده و گاه خوابیده است.‏
سردست آن مزین و در قسمت جلو با دکمه بسته می‏شود و از روی پیراهن می‏ پوشند. تنبان (شلیته) لیفه‏ دار و پرچین است. پارچه مورد مصرف آن از شش متر تجاوز می‏ کند و جنس پارچه آن از پارچه‏ های الوان و خوشرنگ است.‏
● پوشاک زنان مازندران‏
پوشاک زنان مازندران شامل: لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر می‏ باشد.‏
▪ لچک از پارچه‏ ای به شکل سه‏ گوش و سفید تهیه می ‏شود. در قسمت جلو لچک نواردوزی شده است. زنان این لچک را با سبک خاص به سر می‏بندند. لچک بارزترین پوشاک در میان زنان ساحل خزر بوده و در تمام منطقه عمومیت دارد.‏
▪ چارقد یا روسری پارچه‏ ای است چهارگوش و معمولاً به رنگ سفید که آن را به صورت دولا بر سر می‏ گذارند و دو طرف آن را در زیر گلو سنجاق می‏زنند و یا با منجوق زیوردار، بند می‏ کنند.‏
▪ پیراهن زنان مازندرانی با آستین بلند است که یقه جلو آن باز است.‏
▪ پوشیدن جلیقه تقریبا در تمام منطقه معمول است. این پوشش برای ساکنین کوهپایه‏ های مازندران بسیار متنوع است.‏
▪ شلیته زنان مازندرانی از پارچه ‏های گلدار یا ساده تهیه می‏ شود. قد شلیته کوتاه و پرچین است.‏
▪ زنان این منطقه، شلوار را از زیر شلیته می‏ پوشند که به صورت راسته و ‏ساده و از پارچه مشکی دوخته می‏شود. قد شلوار در مازندران بلندتر از گیلان است.‏
● پوشاک زنان خراسان‏
پوشاک مردم سرزمین خراسان با پوشاک همسایه‏ های خود یعنی بلوچ ها شباهت بسیار دارد. لیکن تفاوتی نیز در برش آن ها وجود دارد که نمی‏توان نادیده گرفت. پوشش مردم شرق خراسان اصیل‏ترین پوشاک های این منطقه است. دربقیه مناطق خراسان مردان عمامه را برداشته و کت و شلوار می ‏پوشند. زنان، چارقد به سر داشته که از نوع دستمال یزدی است.
امروزه این چارقدها کاربرد چندانی ندارند.‏
▪ پوشاک زنان شرق خراسان دارای شش تکه اساسی است: کلاغی، روسری، پیراهن، جلیقه، شلوار، چادر و کفش.‏
▪ روسری زنان شرق خراسان به نام چارقد به رنگ سفید و بزرگ که به شکل سه گوش است. این لچک را به صورت تا زده بر سر می‏گذارند. در گوشه‏های این سربند منگوله ‏هایی از نخ های ابریشم و الوان وصل شده است. دستمال کلاغی از قسمت پیشانی روی روسری بسته می‏شود.‏
▪ پیراهن زنان در این دیار با بالاتنه کوتاه است که قسمت پایین آن ها پرچین و بلند است. این نوع پیراهن دارای آستینی معمولی و سردست است. روی سینه پیراهن زنان این منطقه نقش‏بندی بسیار زیبایی انجام شده است. یقه تا حوالی سینه باز است. رنگ پارچه‏ ها را اغلب از نوع قرمز و بدون گل و بوته انتخاب می‏ کنند.‏
▪ دور کمر شلوار زنان شرق خراسان گاهی از شش متر متجاوز است. این شلوار در هنگام پوشیدن به وسیله بندی به دور کمر بسته می‏ شود. رنگ شلوارهای زنانه را معمولاً از پارچه‏ های الوان انتخاب می‏کنند.‏
▪ جلیقه زنان از مخمل های الوان و زربفت تهیه می‏ شود که برای حفاظت از سرما به جای یل و ارخالق به کار می‏برند.‏
▪ کفش زنان شرق خراسان به شکل نعلینی است که پاشنه کفش در روی تخت آن قرار گرفته است و از چرم الوان تهیه می‏شود. زیر پاشنه معمولاً نعل می‏ کوبند. در پاشنه این کفش ها استخوان شتر به کار می‏رود. رویه کفش از چرم تزیین یافته است.‏
چادر زنان این ناحیه معمولاً به رنگ نخودی روشن و یا با روناس رنگ می‏شود. قد چادر نسبتاً کوتاه است و موقع استفاده مقداری از آن را روی سر می‏گذارند.‏
▪ رنگ ‏آمیزی پوشاک زنان شمال خراسان نیز بسیار جالب و مانند پر طاووس رنگ به رنگ می‏باشد .  روزنامه اطلاعات

• نوشته هاي مرتبط
• نشانه گذاري
• برچسبها